آرامگاه پیر پالان دوز: در مشهد، آرامگاه یکی از عرفای بزرگ وجود دارد که برای بسیاری از زائران و گردشگران تور مشهد آشنا است، و بیشتر کسانی که به حرم امام رضا (ع) پا می گذارند، پس از پرس و جویی کوتاه خود را به این مکان رسانده و مقبره این عارف بزرگ را نیز زیارت می کنند.
آرامگاه پیر پالاندوز، در قسمت شمال شرقی بارگاه ملکوتی امام رضا (ع) و در ابتدای خیابان نواب صفوی قرار گرفته است. مقبره پیر پالان دوز شامل یک بنای چهار گوشه است که گنبدی بر فراز آن قرار گرفته است و ایوانی آجری در مقابل دارد. در قسمت داخلی بقعه، شاه نشینی قرار دارد که بالای آن یزدی بندی هایی با نقاشی های بسیار زیبایی انجام شده و جلوه خاصی به فضای داخلی مقبره بخشیده است.
البته بدنه این بنا، در دوره صفویه دارای نقاشی های بسیاری بوده که در اثر گذر زمان و عوامل فرسایشی، رطوبت به درون آن نفوذ کرده و به جز بخشی که مورد مرمت و بازسازی قرار گرفته، از بین رفته است. البته در قسمت کاسه گنبد، ترنج های زیبایی با نگاره های گیاهی نقاشی شده است.
گفته می شود بنای اولیه این آرامگاه در زمان شاه محمد خدابنده، پدر شاه عباس صفوی و در سال 985 هجری قمری به همت قنبر علی بن خواجه حسین ساخته شده است.
پیر پالاندوز چه کسی است؟
شیخ محمد عباسی از عارفان و پیروان سلسله ذهبیه و مشهور و معروف به پیرپالاندوز در نیمه دوم قرن دهم هجری، در روستای کارند چشم به جهان گشود. ایشان هم دوره ی شیخ بهایی و در روستای کارند مشهد متولد شده بود. شیخ محمد علاوه بر اینکه در عرفان صاحب کرامت، درکیمیاگری وخطاطی تبحر داشت.
با این که شیخ محمد عارف موقعیت خوبی داشت و می توانست بدون هیچ سعی و تلاشی زندگی، امور زندگی خود را بگذراند، اما شغل پالان دوزی را برای خود انتخاب کرده بود، به همین علت به وی لقب پالاندوز را داده بودند. او به مقام بالایی در عرفان رسیده بوده و علاوه بر آن در خط ثلث استاد بود، نگارش هفت سوره از قرآن با خط وی موجود است. شیخ محمد عارف، بر مبنای باور توحیدی خود و توکل بر خدا و ذکر او، تشکر، خدمت، طاعت، قناعت و ایثار را که از صفات عارفان است، به جست و جوی راه معرفت پرداخت و مدتی از عمر خود ار به کسب فیض از اهل حق سپری نمود و به بروز کراماتی معروف شد.
آرامگاه پیر پالاندوز در سال های اخیر، مورد بازسای و تعمیر قرار گرفته است، این مجموعه شامل، درگاه ورودی، رواق ها و فضای طرفین، صحن و فضای اصلی مقبره می باشد.
نمای دیوارهای بیرونی با لچکی، طاق نماها، قاب و کاشی کاری های زیبا آراسته شده و درون آن ها نیز به نقش های هندسی و ترنج، به طرز چشم نوازی تزیین شده است.
آرامگاه پیر پالاندوز در 5 ام اردیبهشت ماه سال 1356 با شماره ملی ثبت 1375 به عنوان یکی از آثار ملی ایران به ثبت رسیده است. اگر به مشهد و حرم امام رضا (ع) سفر کردید، زیارت پیر پالاندوز این عارف بزرگ را از دست ندهید.