گورستان های تاریخی قشم: جزیره قشم، بزرگترین جزیره ایران است که در تنگه هرمز قرار دارد. جاذبه ها و دیدنی ها در تور قشم فراوان است. سعی داریم در این مطلب شما را با یکی از مکان های دیدنی و قدیمی جزیره قشم به نام گورستان های تاریخی قشم آشنا کنیم:
قدمت جزیره قشم به سال های قبل از میلاد می رسد و به همین دلیل است که شما می توانید چندین گورستان متروکه را، در این منطقه مشاهده کنید. سیدمظفر، محله چاه بهار، محله مخابرات، زیرکوه، سرکوه کولغان، محله مسنی و همچنین روستاهایی مثل لافت، کوشه، توریان، جی جیان، تم سنیتی و گربدان بخشی از این گورستان ها هستند که قدمت های بسیار بالایی دارند.
برای بازدید از این گورستان های تاریخی، می توانید با پرس و جو از افراد محلی به راحتی خود را به این مکان ها برسانید در هر گورستان سنگ های متنوعی وجود دارد که هر کدام دارای قدمت و تاریخچه خاص خود هستند. در کنار دیدنی های و جاذبه های قشم، بازدید از این گورستان ها نیز خالی از لطف نیست، بهتر است که کمی از وقت خودتان را برای رفتن به این مکان ها برنامه ریزی کنید.
قبرستان سید مظفر، قبرستان محله مسنی و قبرستان گور فرنگی، در داخل شهر قرار دارند که در ادامه به توضیح مختصری درباره گورستان های تاریخی قشم می پردازیم:
قبرستان سید مظفر:
قبرستان سید مظفر، در گذشته تقریبا در مرکز شهر قشم قرار گرفته بود، به نقل یکی از نویسندگان، به نام آقای نوربخش، نویسنده کتاب خلیج فارس، پس از احداث خیابان و ساختن مدرسه، قبرستان سید مظفر تسطیح شد و قسمتی از آن جزو خیابان و پیاده رو و قسمتی دیگر در حیاط و زیربنای مدرسه قرار گرفت. امروزه آنچه که وجود دارد، زیارتگاه گنبدی شکل در محل قدمگاه و در بهشت زهرا است که با همت معتمدین شیعه و سازمان منطقه آزاد قشم، تجدید بنا شده است.
قبرستان محله مسنی:
قدیم تر های قشم، قدمت گورستان محله مسنی بین 400 تا 500 سال می دانند، در این گورستان، افراد بزرگ و معروفی مانند، شیخ حاج رمضان قرار دارد. در واقع قبر حاج شیخ رمضان، مقابل خانه حاج عبدالفاتح کریمی قرار گرفته و مردم برای زیارت آن جا می روند و پس از خواندن فاتحه، نذر کرده و نقل و بادام روی قبر می ریزند. یکی دیگر از قبرهای معروف این گورستان، قبر شیخ قاسم اسنوی است، ایشان یکی از حافظان قرآن و فقیهان زمان خود بوده اند.
قبرستان گور فرنگی:
قبرستان گور فرنگی در جنوب خور کولغان قرار گرفته است، این قبرستان در روزگاران قدیم، مدفن بسیاری از انگلیسی ها و پرتغالی هایی بوده که در جزیره ساکن بوده اند. جسد یکی از دریانوردان معروف به نام ویلیام بافین و دوتن دیگر از سربازان انگلیسی که در سال 1031 هجری قمری در این مکان وجود دارد، قدمت این گورستان به 392 سال می رسد.
علاوه بر گورستان های داخل شهر، در اطراف روستاهای قشم و حومه شهر نیز، می توان برخی از گورستان ها را دید که دارای قدمت بسیار بالایی هستند.
قبرستان کولغان:
قبرستان کولغان در خارج از شهر قشم و بر سر راه درگهان و روی کوه هایی موسوم به کولغان قرار گرفته است. در بالای تپه های کولغان، آثار به جامانده از خانه ها، معابد و برج های مختلفی وجود دارد که همه بر اثر وقوع آفتاب، باد و باران دچار فرسایش شده و به مرور از بین رفته اند.
قبرستان روستای تم سنیتی:
در این گورستان، قبرهای زیادی وجود دارد که به دست حجاران و سنگتراشان، تراشیده شده و دارای قدمتی در حدود 900 سال می باشند، البته بسیاری از این قبرها در زیر خاک مدفون شده و فقط گوشه های از آن به دلیل فرسایش خاک، سر برون آوده و نمایان هستند، یک زیارتگاه گنبدی شکل در این گورستان وجود دارد که اطلاعات دقیقی از آن در دست نیست، ولی برخی از بزرگان و قدیمی ترهای منطقه آن را به خواجه بواخیر نسبت می دهند.
قبرستان روستای کوشه:
در یکی از روستاهای قشم به نام کوشه، یک قبرستان بسیار قدیمی وجود دارد که محل دفن بسیاری از بزرگان و علمای جزیره در گذشته بوده است. علاوه بر آن، در این روستا مقبره مخروبه شیخ برخ و نیز مسجد قدیمی و معروف برخ وجود دارد که می گویند بر روی آتشکده زرتشتیان بنا شده است. این مسجد در سال 244 هجری قمری برابر با سال 838 میلادی تعمیر شده است. به این ترتیب می توان گفت از زمان تاریخ تعمیر این مسجد تا به امروز، حدود 12 قرن گذشته است!
این گورستان، مسجد و مقبره معروف و قدیمی را که ساختمان اولیه آن را به اوایل قرن هجری نسبت می دهند، در حدود 40 کیلومتری غرب قشم و در روستای کوشه، قرار دارد.
در اطراف این مسجد، قبرهای زیبایی با اشکال مختلف و متنوعی به شکل های استوانه ای و بادبانی وجود دارد که نوشته های بسیار قدیمی بر سطح این سنگ ها کنده کاری شده، که نشان از وجود مسلمانان در این منطقه بوده است. چرا که الفاظ و کلماتی برای سلام و درود به دوازده امام وجود دارد، برخی از نوشته های، صل علی امام محمد باقر(ع)، صل علی امام جعفر صادق (ع)، صل علی امام التقی(ع) و صل علی امام زین العابدین(ع) در دو طرف قبر ها، روی سنگ های استونه ای شکل که قرار دارد، کنده کاری شده است و جالب است که با گذشت زمان و وجود عوامل فرسایشی در این منطقه، همچنان صحیح و سالم بر جای ماده است.
همچنین شما می توانید برخی از نقوش و نوشته های قدیمی که به نام خداوند متعال و امام علی (ع) به صورت درهم و در طرحی بسیار منظم، بر وری برخی از سنگ ها طراحی شده است را مشاهده کنید، این نقوش زیبا و جذاب از یک جهت الله و از جهت دگیری علی خوانده می شود
در بعضی از سنگ های دیگر نیز، صفات خداوند متعال مانند، غفور، حلیم، رحیم و اسامی دیگرو حتی آیاتی از قرآن نوشته شده است. این قبرهای زیبا وکنده کاری شده به همراه طرح هایی از ستاره و گل، حاشیه های چینی با قدمتی نزدیک به بیش از هزار سال، در روستا همچنان پابرجاست.
قبرهای که مشابه آن ها را می توان در روستای گربدان با قدمت 600 ساله و در کنار روستاهای توریان، تم سنیتی، رمکان، جی جیان را می توان دید. همگی این قبرها از نوعی خط نوی جنس سنگ برخوردار بوده اند که این ها، نشان از ورود حجاران معروف، در زمان ورود فرماندهان رسول اکرم(ص) به جزیره بوده است.
قبرستان توریان:
در این گورستان، قبرهای قدیم به شکل قبرهای روستای کوشه و گربدان وبا همان دست خط های کوفی و عربی وجود دارد که بر روی آن ها اشعار در وصف رسول اکرم (ص) و درمدح امام علی (ع) کنده کاری شده است و در انتهای سنگ قبر در سمت پای جنازه، آیه قرآن، “کل شی هالک الاوجهه ” بر روی سنگ ها کنده کاری شده است که نشان از قدمت وآن به زمان موسوم حجاران در حدود 1000 سال قبل، می رسد.
قبرستان رمکان:
این قبرستان، در کنار حوزه علمیه رمکان واقع شده است که می توانید قبرهای بسیار قدیمی را در محوطه گورستان مشاهده کنید. نوع نوشته ها و سنگ تراشی های قبور، همانند سنگ های تاریخی روستای کوشه و مناطق اطراف آن است، برخی از این قبرها نوشته و تاریخ دقیقی دارند، از جمله قبرهایی که نوشته آن ها مشخص است و به زبان عربی نوشته شده، عبارت است از: الموتوفا المرحوم السعید الشهید حاجی سما الدین عتاب الدین یب، نوراسه مرقده و فی شهر جمادی الاول به تاریخ 949 هجری قمری، در یک سمت قبر شعری به چشم می خورد:
* الموت کاس و کلی ناس شاربه * که مرگ را به جامی تشبیه کرده که همه مردم از ان جام می نوشند. *والقبر باب و کل ناس داخله* و قبر درس است که تمام مردم از آن داخل می شوند. قدمت این قبرها به 474 سال می رسد.
از جمله قبرهای دیگر، مانند قبر فردوس مکان ، ملامحمدبن داوود در تاریخ ربیع الاخر1044 دارای قدمتی 379 ساله است. قبر عزالدین محمد بن مولانا عبدالرحمن عالی، در ماه صفر 909، قدمتی 504 ساله دارد.
قبرشاه بن علی، نیز در دهم ذی الحجه سال 903 ه.ق، 502 سال قدمت دارد و قبر بی بی روجه در شهر رمکان و در کنار مسجد جامع قدیمی، در نزدیکی منزل مرحوم شیخ محمد شریف صالحی که قدمت آن تاریخ 903 ه.ق است که تا به امروز 520 سال می شود. این مکان در ابتدا دارای گنبد بوده و با ورود گروهی در زمان قواسم و یا جاسم، که از مخالفان گنبد و قبر بوده اند، گنبد این مکان را تخریب کرده اند.
گورستان لافت کهنه:
در اطراف یکی از زیارتگاه های لافت کهنه، یعنی زیارتگاه سید حسن، پسر سیدمنصور، قبرستانی وجود دارد.
مردم این منطقه معتقندند که قبور مسلمانان در لافت، به دلیل دستبرد عثمان ثقفی . علاء خضرمی ( جانشین عثمان در فرمانداری بحرین) در سال 16 هجری به جزیره قشم بوده است. در این قبرستان، تابلویی به نام قبرستان المغفره وجود دارد، قبرها همگی دارای قدمت فراونی بوده و سنگ نوشته هایی که در حال حاضر وجود دارند شکسته شده و در حال از بین رفتن هستند، به همین دلیل تاریخ آن ها مشخص و قابل خواندن نیست.
در قبرستان قدیمی لافت کهنه در منطقه تا به تا، زیارتگاه سید شمس الدین قرار دارد و اطراف آن قبرهای بسیاری با قدمت فراوان که دارای نوشته و کتیبه های شکسته است، که از روی آن ها می توان به قدمتشان که حدودا به بیش از هزار سال پیش می رسد، پی برد.
یک زیارتگاه دیگر به نام زیارتگاه شیخ اندر آبی، در روبه روی شهر لافت و در جزیره کوچک در منطقه جنگل های حرا، قرار دارد که در فاصله 500 متری از ساحل قرار دارد و مردم برای زیارت به آنجا رفته و نذرو نیاز می کنند. گفته می شود قدمت این زیارتگاه، برابر با دو زیارتگاه لافت کهنه و لاف جدید است.
قبرستان منطقه خربس:
در قبرستان منطقه خربس، 3 قبر با سنگ های معدنی تراشیده شده و به شکل مستطیل، با کنده کاری و دست خط همان هجاران معروف روستای کوشه و گربدان وجود دارد، اما به دلیل قرارگرفتن این قبرستان ساحل دریا و تحت تاثیر بودن عوامل طبیعی مانند گرمای هوا و شرجی بودن منطقه، نوشته های آن به مرور از بین رفته و دیگر خوانا نیست و فقط از نوع سنگ و بقیه آثار به جا مانده می توان تشخیص داد که قدمتی حدودا 700 ساله دارد.
در مناطقی از اطراف ساحل ساحل و یا مکان هایی که برای ساخت و ساز حفاری می شوند، اغلب آثاری از قبور یافت می شود که دارای قدمت های بسیار بالا هستند.